Làng Kim Lan, còn được biết đến với tên gọi là làng Sươn, nằm ở bờ Bắc của sông Nhị Hà, thuộc tổng Đông Dư, huyện Gia Lâm, phủ Thuận An, tỉnh Bắc Ninh trước năm 1945. Xuất hiện trong bản thần tích của làng, tên gọi Kim Lan xuất hiện từ xa xưa, có thể truy vấn từ năm 1472 theo bản thần tích của Đông các đại học sĩ Nguyễn Bính.Vào cuối thế kỷ XIX, do kiêng huý tên gọi của chúa Nguyễn Phúc Lan, làng Kim Lan đã đổi tên thành Kim Quan, nhưng sau đó, vào nửa cuối thế kỷ XIX, làng Kim Lan đã trở lại với tên gọi cũ sau khi hết kiêng huý. Hiện nay, xã Kim Lan có diện tích 2,92 km², nằm giữa sông Bắc Hưng Hải và bến đò Văn Đức.
Trong lịch sử, Kim Lan đã trải qua nhiều thay đổi về hành chính, từ tổng Đông Dư, thuộc huyện Gia Lâm, đến huyện Gia Lâm và sau đó là xã Quang Minh. Tính đến năm 1961, xã Kim Lan cùng 14 xã khác của huyện Gia Lâm đã được nhập vào Thủ đô Hà Nội theo Nghị quyết của Chính phủ.
Làng gốm Kim Lan nổi tiếng với cảnh đẹp tự nhiên và vị thần linh thiêng. Theo truyền thuyết, nơi đây từng là nơi của vị Thần làng Cao Biền, nhưng sau này đã được thờ tại các miếu và đình làng. Ngoài ra, Kim Lan còn là quê hương của nhiều danh nhân văn hóa, như Thành hoàng làng Nguyễn Thạch Việt và Tiến sĩ Vũ Lãm.
Trong những nghiên cứu khám phá lịch sử và di vật, làng Kim Lan đã tái hiện văn hóa gốm sứ từ thời Đường đến thời Lê, với nhiều loại gốm cao cấp như men nâu, men trắng ngà, men xanh ngọc và gốm hoa lam. Có giả thuyết cho rằng nghề gốm sứ ở Kim Lan đã xuất hiện từ rất sớm, có thể vào đầu thế kỷ XIV.
Làng Kim Lan không chỉ gắn liền với lịch sử và văn hóa truyền thống, mà còn là điểm đến đẹp tự nhiên, nơi di sản và văn hóa kết hợp hài hòa.
Bản chất văn hóa và lịch sử của Kim Lan không chỉ xuất sắc qua việc là nguồn cung ứng gốm sứ cao cấp mà còn được thể hiện qua sự đóng góp quan trọng của những nhà nho, học giả và những người nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam.
Nguyễn Bính, một trong những đại học sĩ của triều Lê, đã soạn thần tích về làng Kim Lan vào năm 1472. Thần tích ghi chép về vị thần làng Kim Lan và lưu giữ nhiều thông tin quý báu về địa bàn này. Nguyễn Bính đã đánh giá cao vị thần và đặt làng Kim Lan vào danh sách các địa danh quan trọng trong huyện Gia Lâm.
Về sau, Kim Lan đã chứng kiến những biến động lịch sử và thay đổi về địa lý hành chính. Nó trải qua những thăng trầm từ tổng Đông Dư đến trấn Kinh Bắc, từ huyện Gia Lâm đến tỉnh Bắc Ninh. Thậm chí, tên gọi của xã cũng đã trải qua những sự biến đổi, từ Kim Lan sang Kim Quan và sau đó trở lại là Kim Lan.
Trong những năm 1948, Kim Quan, Bát Tràng và Giang Cao đã được sáp nhập thành một xã mới có tên là Quang Minh, thuộc huyện Gia Lâm. Tuy nhiên, sự thay đổi này chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, và Kim Lan đã trở lại với tên gọi quen thuộc của mình.
Điều quan trọng nhất đối với Kim Lan có lẽ là quyết định nhập về Hà Nội, trở thành một phần của thủ đô từ năm 1961. Quyết định này không chỉ đánh dấu sự thay đổi về mặt hành chính mà còn mở ra một giai đoạn mới trong lịch sử và phát triển của xã Kim Lan.
Ngày nay, Kim Lan không chỉ là một làng truyền thống mà còn là một phần quan trọng của Hà Nội hiện đại. Diện tích xã, giáp sông Bắc Hưng Hải, đã chứng kiến sự phát triển và đổi mới với đô thị hóa nhanh chóng. Kim Lan hiện đang có vị thế đặc biệt, kết nối truyền thống và hiện đại, giữa bảo tồn văn hóa lâu dài và tham gia tích cực vào sự phát triển kinh tế-xã hội của thủ đô.
Với sự đa dạng văn hóa và lịch sử phong phú, Kim Lan không chỉ là một địa danh lịch sử quan trọng mà còn là một điểm đến hấp dẫn cho du khách và những người muốn tìm hiểu về sự đan xen của truyền thống và đương đại ở Việt Nam.
Ngoài việc giữ vững bản sắc văn hóa, Kim Lan còn nổi tiếng với nghề làm gốm sứ truyền thống. Gốm sứ Kim Lan không chỉ đẹp về hình thức mà còn nổi tiếng với chất lượng cao. Những sản phẩm gốm sứ được sản xuất tại đây đã trở thành biểu tượng của nghệ thuật thủ công Việt Nam và được giữ gìn qua nhiều thế hệ.
Làng gốm sứ Kim Lan bắt đầu nổi tiếng vào thời Lê Trung Hưng (16 - 17 thế kỷ) và phát triển mạnh mẽ dưới triều Nguyễn. Gốm sứ Kim Lan không chỉ phục vụ nhu cầu sử dụng trong đời sống hàng ngày mà còn được làm quà biếu và trang trí. Các sản phẩm gốm sứ Kim Lan thường có đặc điểm là màu trắng ngà, họa tiết tinh tế và sáng tạo.
Ngoài ra, Kim Lan còn tự hào với nghề làm lịch truyền thống. Người dân làng thường xuyên sử dụng những biểu tượng văn hóa và lịch sử đặc trưng để tạo ra những bức tranh lịch độc đáo. Điều này không chỉ giúp duy trì nghề làm lịch truyền thống mà còn giúp kể lại câu chuyện về văn hóa và lịch sử của địa phương.
Với sự đa dạng về nghệ thuật thủ công và văn hóa, Kim Lan trở thành một điểm đến thú vị cho những người yêu thủ công và muốn khám phá vẻ đẹp truyền thống của Việt Nam. Những người thăm xã này có cơ hội không chỉ chiêm ngưỡng những tác phẩm gốm sứ tinh tế mà còn trải nghiệm quá trình làm thủ công truyền thống do những nghệ nhân tài năng địa phương thực hiện.
Ngoài ra, sự phát triển của du lịch cộng đồng và bảo tồn văn hóa ở Kim Lan đã tạo ra nhiều cơ hội cho người dân địa phương. Những chương trình du lịch trải nghiệm văn hóa đặc sắc và tham gia vào quá trình làm nghệ thuật thủ công đã giúp tạo ra nguồn thu nhập mới, đồng thời giúp bảo tồn và phát triển di sản văn hóa của Kim Lan.
Như vậy, Kim Lan không chỉ là một làng truyền thống mà còn là một ví dụ thành công về việc kết hợp giữa bảo tồn di sản văn hóa và phát triển bền vững trong thời đại hiện đại.